Paisaxe Rural Oceánica

Atopámonos ante unha paisaxe rural, un espazo natural que se viu modificado pola actividade do ser humano. Polo que podemos apreciar, trátase dunha paisaxe situada nunha área montañosa que con toda seguridade podemos situar no norte peninsular.

Relevo

Vemos unha paisaxe de montaña situada a unha apreciable altura, cun relevo accidentado, con ladeiras pronunciadas e vales onde se asentan as actividades humanas. Pola forma e os tons máis brancos do rochedo da parte alta das montañas deducimos que nos atopamos ante un rochedo de tipo calcáreo, o que nos conduce a situar dita imaxe na parte occidental da Cornixa Cantábrica (Cantabria).

Hidrografía

Aínda que á simple vista non se perciben ríos, é probable a súa existencia polas fendeduras que crean os vales. Neste caso estamos ante ríos cun réxime pluvionival polo seu carácter de montaña. A paisaxe húmida e de montaña indica a existencia de elevadas precipitacións, polo que nos atopariamos con ríos de elevado caudal.

Clima

O clima é oceánico, con temperaturas que tenden a ser suaves todo o ano, aínda que neste caso, polo seu carácter montañoso, debe ter un inverno frío. As precipitacións, abundantes e regulares.

Vexetación e Solos

A vexetación típica deste tipo de paisaxe e clima responde ao bosque caducifolio, con especies vexetais características como as faias e os carballos, xunto con grandes extensións de landas. Mentres que o solo nas partes máis baixas responde a unha terra parda calcaria, moi apto para o cultivo de millo e para os prados, e nas áreas montañosas a terra fusca, propio para unha dedicación forestal.

Hábitat e Poboamento

Respecto ao tipo de hábitat, tal e como se aprecia na imaxe, estamos ante un hábitat totalmente disperso, típico da montaña cantábrica, formado por vivendas diseminadas e illadas. Probablemente se trate de vivendas realizadas en pedra e con tellados a dúas e catro augas, idóneos para zonas que reciben elevadas precipitacións. Igualmente, supoñemos que estamos ante un espazo rural pouco dinámico, con escasos ou nulos servizos básicos.

Estrutura da Propiedade

Pasando agora ao tamaño das explotacións, percibimos un claro minifundismo, pequenas explotacións con parcelas irregulares, con separación física entre elas, con muros ou con elementos vexetais.

Actividades Económicas

No referente ás actividades económicas que se levan a cabo neste tipo de paisaxe, predominan os usos agrarios, esencialmente gandeiros, grazas á presenza de abundantes prados propios do clima oceánico que permiten o desenvolvemento dunha tradicional gandería bovina dedicada á produción de carne e leite. En canto ás actividades agrícolas, é posible que existan cultivos típicos da zona como pode ser o millo ou a pataca, xunto cun policultivo para o autoconsumo, que se caracterizan pola baixa produtividade. Por último, podemos mencionar a explotación forestal, centrada especialmente na plantación de eucaliptos, unha especie foránea que empobrece o solo pero que, debido ao seu rápido crecemento, presenta unha alta rendibilidade económica, que se centra na industria do moble e na obtención de papel.

Problemáticas

En canto ás problemáticas que afronta unha paisaxe destas características, pódense mencionar:

• A existencia dunha agricultura pouco competitiva, debido á presenza dunha estrutura da propiedade minifundista que non resulta rendible e que impide a mecanización.
• A crise que atravesa a gandería bovina en España, debido á influencia da PAC, xa que os seus produtos son excedentarios en Europa e as cotas limitan a produción; ademais das esixencias da PAC de lograr a seguridade alimentaria e o benestar animal, o que supón un encarecemento dos custos.
• Ademais, esta paisaxe mostra un claro illamento da súa poboación, tanto polo marco físico no que se desenvolve (un relevo montañoso) como pola presenza dunha poboación que tende a ser masculinizada e de elevada idade, o que conleva un grave problema de despoboación nun futuro próximo.
• A súa calidade de vida tamén se ve minguada ante a escaseza de servizos básicos, o que pode desembocar nunha exclusión social.

Medidas e Futuro

Ante esta desalentadora perspectiva do rural en España, lévanse a cabo medidas como pode ser a Estratexia Nacional fronte ao Reto Demográfico (2019). A pesar disto, esta zona goza dunha boa situación medioambiental: vexetación natural que protexe os solos da erosión, existencia dunha agricultura tradicional que non abusa de pesticidas e fertilizantes, co que se evitan os riscos de contaminación, etc.

O futuro desta zona pasaría pola mellora das infraestruturas de comunicación e transporte e pola explotación dos seus recursos, promovendo actividades diversificadas como pode ser o turismo natural e rural ou actividades artesanais. Neste sentido, calquera iniciativa tería un apoio importante por parte da Unión Europea e as súas políticas de desenvolvemento do rural.

Paisaxe Mediterránea

A fotografía amosa unha paisaxe na que é posible diferenciar algúns trazos do medio natural, as actividades económicas humanas e o poboamento. Tendo en conta isto, á simple vista poderiamos encadrar dita imaxe dentro da paisaxe de tipo mediterráneo. A continuación explicaremos o porqué desta clasificación.

Relevo

O relevo amosa dúas unidades claramente diferenciadas: ao fondo podemos apreciar un relevo montañoso de cumes aplanadas, que permiten supoñer que se trata dun macizo antigo, paleozoico, rexuvenecido na era terciaria. Iso corrobórase coa cor escura do rochedo, propio de materiais silíceos. Aos seus pés esténdese un relevo suavemente ondulado, propio das depresións da era terciaria que se rechearon con materiais arxilosos. Por outra banda, a cor vermella do terreo é propia das formacións arxilosas. Estas características, unidas ao cultivo da oliveira, permiten situar esta paisaxe na campiña do Guadalquivir, ao pé de Serra Morena.

Vexetación e Solos

A vexetación natural limítase á área montañosa e esténdese ata a zona media da ladeira. Aínda que non se aprecia, as súas formacións características serían as propias do bosque perennifolio (aciñeiras e sobreiras), así como as matogueiras de maquia e garriga (xara, breixo, romeu). En canto ao solo da campiña, este é un solo pobre debido aos afloramentos rochosos que aparecen.

Clima

Os trazos climáticos que poden deducirse do medio natural e do monocultivo de oliveira son propios dun clima mediterráneo continentalizado, situado no interior e sur peninsular. Cunhas precipitacións moderadas ou escasas, entre 300-800 mm, mentres que as temperaturas caracterízanse por unha amplitude térmica alta (superior a 16º C), debido ao illamento da influencia do mar. Igualmente, debemos diferenciar entre a submeseta norte (cunha amplitude térmica alta), a submeseta sur, val do Ebro, Estremadura e interior andaluz.

Poboamento

O poboamento concéntrase nun pobo de pequeno tamaño no que aparece a casa bloque tradicional que encerran baixo o mesmo teito todas as dependencias, as paredes encaladas e o tellado a dúas augas.

Actividades Económicas

As actividades económicas principais da zona son a agricultura especializada en oliveiras de secaño e en réxime extensivo. A presenza de naves e almacéns permiten supoñer que existen empresas que comercializan coa oliva ou a transforman en aceite. Algunhas explotacións oliveiras atópanse abandonadas polos problemas que presenta a súa explotación na que hai escasa mecanización e o aceite de oliva sofre a competencia de aceites máis baratos. Ademais, a maioría da axuda da PAC desligouse da produción.

Posibles Cambios no Uso do Solo

Os posibles cambios no uso do solo poden estar relacionados con:

• A actividade cinexética (caza) na zona da serra.
• O turismo rural relacionado con actividades agrícolas tradicionais.
• As agrotendas.
• Actividades culturais e conservacionistas dos valores paisaxísticos e do patrimonio medioambiental.

Para evitar que algúns destes novos usos supoñan un deterioro da paisaxe e unha perda da identidade do espazo agrario, son necesarias políticas de ordenación do espazo rural que harmonicen os distintos usos.

Paisaxe Natural Mediterránea (Esteparia)

Na imaxe observamos que o relevo podería ser principalmente horizontal, aínda que no fondo aparece unha cadea montañosa de considerable altura, orixinando o que poderían ser chairas suavemente onduladas (campiñas).

Relevo

A área é arxilosa, composta de rochas sedimentarias das eras terciaria e cuaternaria. A rocha predominante é a arxila, que orixina unha erosión rápida posto que é unha rocha branda. Outra forma típica de modelado son os badlands, con cárcavas ou sucos estreitos e profundos separados por arestas. Este tipo de forma do relevo localízase nas depresións do Ebro e do Guadalquivir.

Paisaxe Vexetal e Solos

A paisaxe vexetal coa que nos atopamos é de tipo mediterráneo, concretamente é esteparia, con escasa vexetación de matogueira, con herbas baixas mesturadas con arbustos espiñentos, baixos e discontinuos, que deixan ver solos pobres. Entre as súas especies destaca, por exemplo, o esparto. O solo predominante é o gris subdesértico, de cor gris claro, que está sempre seco, rico en calcaria e moi pobre en humus, xa que a vexetación é escasa e aberta, deixando grandes espazos sen cubrir. O seu aproveitamento é case nulo, debido a que se trata dun solo pouco fértil.

Hidrografía

Os ríos son escasos, pois trátase dunha zona onde se alternan longos períodos secos e calorosos con outros de chuvias curtas e torrenciais. Neste caso, a auga de escorrentía erosiona intensamente as vertentes e forma ramblas que están secas a maior parte do ano.

Clima

Despois de analizar os elementos anteriores, podemos deducir que o clima correspondente á paisaxe da imaxe é un clima mediterráneo estepario ou subdesértico, localizado principalmente en zonas do SE peninsular e o val medio do Ebro. Este clima caracterízase por unhas precipitacións moi escasas, entre 150-300 mm, temperaturas con veráns cálidos e invernos suaves e unha amplitude térmica moderada na costa. Cara ao interior, os invernos son máis fríos e a amplitude vaise elevando máis. No SE peninsular, a aridez débese a que a zona está protexida da influencia das borrascas atlánticas polas cordilleiras Béticas; ademais, chegan con dificultades as borrascas mediterráneas e son frecuentes as masas de aire secas procedentes de África. Na zona media do Ebro, a aridez é debida ao encaixamento entre as montañas.

Influencia nas Actividades Humanas

En canto á influencia da paisaxe nas actividades humanas, podemos destacar que este relevo non é favorable para os asentamentos nin os cultivos, polas condicións do solo inestable e seco. A escasa vexetación non achega moitos recursos e non evita a erosión do solo, sendo tamén pouco favorable para as actividades agrarias. O clima seco, cálido e con moita insolación podería favorecer, en cambio:

• A produción de enerxías renovables (solar).
• Actividades relacionadas co ocio e co turismo (tendo en conta sempre unha suficiente dispoñibilidade de auga).